CZASOWNIK

CZASOWNIKI

CZASOWNIKI to części mowy, które nazywają czynności lub stany. 

Odpowiadają na pytania: co robi?, co się z kimś (czymś) dzieje?. 

Czasownik może występować w formie osobowej lub nieosobowej. 

Forma czasownika wskazująca na osobę, która wykonuje daną czynność, np. siedzę (ja), siedzą (oni), nazywa się osobową formą czasownika.

Czasownik w formie osobowej odmienia się przez liczby i osoby.

Liczba pojedyncza

1 osoba - ja  (rysuję, czytam, piszę, idę)

2 osoba - ty (rysujesz, czytasz, piszesz, idziesz)

3 osoba - on, ona, ono (rysuje, czyta, pisze, idzie)

Liczba mnoga

1 osoba - my (rysujemy, czytamy, piszemy, idziemy)

2 osoba - wy (rysujecie, czytacie, piszecie, idziecie)

3 osoba - oni, one (rysują, czytają, piszą, idą)

Niektóre formy czasownika nie wskazują na żadną osobę, np. pisać, iść, mówić, czytano. Są to nieosobowe formy czasownika. Nieodmienną formą czasownika jest bezokolicznik (np. mówić, rysować, liczyć, pisać).

Czasowniki mogą występować w trzech czasach:

• w czasie przeszłym - czynność już się odbyła, mówią o tym, co się już zdarzyło
• w czasie przyszłym - czynność dopiero się odbędzie, informują o tym, co dopiero się wydarzy
• w czasie teraźniejszym - czynność właśnie trwa, nazywają to, co dzieje się teraz, w tej chwili

W czasie przeszłym i w niektórych formach czasu przyszłego czasowniki odmieniają się również przez rodzaje. 

W liczbie pojedynczej wyróżnia się:

• rodzaj męski
• rodzaj żeński
• rodzaj nijaki

W liczbie mnogiej wyróżnia się:

• rodzaj męskoosobowy (oni), dotyczy mężczyzn 
• rodzaj niemęskoosobowy (one), dotyczy kobiet, przedmiotów, roślin, zwierząt

Jeżeli czasownik w czasie przeszłym lub przyszłym nazywa czynność grupy osób różnej płci, to stosujemy formy rodzaju męskoosobowego, np.

Chłopcy i dziewczynki przygotowali przedstawienie teatralne.

Czasowniki w czasie przyszłym występują w jednej z dwóch form:

• w formie prostej, czas przyszły prosty, czasowniki jednowyrazowe, np. zrobię, pomoże, wyślemy, pójdziesz
• w formie złożonej, czas przyszły złożony,
  dwa wyrazy, np. będę robił, będę robić, będziesz wychodził, będziesz wychodzić 

Czasownik może wyrażać czynność niedokonaną, tzn. niedoprowadzoną do końca, nieskończoną, np. robisz, mówił, lub czynność dokonaną, czyli zakończoną, np. kupił, wyzdrowiał.